Domin No Humanidade


Domin no Humanidade.

Hakerek ida ne'e ho modelu ai-knanoik, ko'alia kona-bá realidade ne'ebé akontese besik  iha hakerek-nain nia hela fatin iha tempu hirak liu-bá, ema nia  moris nakonu ho ukun no bandu ne'ebé  obrigatoriu no laiha liberdade.Liu-liu feto sira.
Buat ne'ebé motiva hakerek-nain atu hakerek mak iha realidade ne'e nia laran hakonu-án ho domin Humanidade no sai matadalan bá ema atu hili domin ne'ebé la hare bá ema nia pasadu no kualidade isin. Maibé hare bá konkordansia ho promesa ne'ebé ema ne'e iha.Importante mak konkordansia ne'e homan-án ho hahalok Humanidade, Lialos no Justu.

Dahuluk
Fatin izoladu ema nia moris nakonu ho ukun no bandu tradisionál, iha fatin refere iha mós ema nain-rua feto ho  naran Jenya no mane naran Andi homan lia domin bá-malu ho idade ne'ebé kiik. Jenya tinan 16 no Andi 18. - Lia domin ne'ebé sira na'in-rua homan bá-malu familia la hatene tanbá iha fatin refere kultura ho  dominasau hósi inan aman bá oan sei mahar, diferente ho ohin loron.

Tempu muda, Jenya halo tinan ruanulu resin ida, remata estudu iha sekundaria, hakarak atu kontinua estadu bá iha universidade, maibé labele.Tanba familia laiha osan atu selu fatin aprende,tuir intelektual sira hanaran propinas. Ikus familia tur hamutuk deside Jenya atu forma uma kain ho Tia nia oan mane ho naran Lucio - Jenya lakohi atu forma uma kiak ho Lucio, tanbá nia hadomin ona Andi no sira-rua iha konkordansia bá moris. Konkordansia ne'ebé sira na'in-rua iha hafalun-án ho lia pedasuk ida katak: Domin no Humanidade. - Lia furak refere laiha kbi'it atu satan, tanbá desizaun kultura Fetosan Umane no kondisaun moris Lucio núdar ema riku, familia obriga Jenya forma uma kain ho Lucio. La'ós ho Andi.

Jenya tuir desizaun familia liu dalan nonok no  hakerek  karta ikus  haruka bá Andi katak: 
"Andi ha'u feto ne'ebé moris hósi knotak atan, laiha liberdade atu deside buat ne'ebé los.Tanbá ema kadeia ha'u-án ho kultura no dominasaun familia. Liu hósi karta ida ne'e atu fo hatene bá Andi katak: Ha'u Jenya ida agora diferente ho uluk, ohin loron ema kesi metin ha'u isin ho tali patriakal no domin ne'ebé ha'u iha bá o ne'e la hakotu hósi Destinu."

Tempu besik, Andi simu karta ne'e hósi Jenya nia kolega halo leitura ho lian triste, laran  susar no fuan la hakmatek. Maibé atu halo  sa! Hasoru ho ema riku no kultura ladiak - Nonok ho tempu kleur, imajinasaun hotu lakon, buat ne'ebé Andy hanoin hetan mak hamnasa mihis ho promesa moruk hósi Jenya durante tinan lima nia laran. - Andi nafatin hala'o aktividade, maske hamnasa mihis ho promesa ne'e dalawain mosu iha nia imajinasaun.

****
Jenya moris hamutuk ho Lucio iha fatin ne'ebé furak, uma andar, iha transporte ho tipu diferente hanesan: kareta, motor  nsst, inklui ai-han. - Maibé Jenya la kontente tanba Lucio konsidera Jenya ho nia oan hanesan membru familia ne'ebé laiha direitu atu deside buat balun iha familia. Lucio lori poder núdar Xefe familia kadeia Jenya ho servisu uma laran. Jenya monok no husu bá nia-án Tansá!  servisu dapur tenke ha'u no domin ne'ebé ami familia iha ne'e, Justu ka lae!

Lucio nia pozisaun servisu, iha fatin servisu aumenta hósi funsionario babain  bá Direktor, hahú hare Jenya ladún di'ak no haruka mensagem hósi facebook, whatsapp, twiter, instragram no Tiktok bá nia sekretária ne'ebé loron kalan sira hala'o servisu hamutuk iha fatin servisu no feto seluk ne'ebé Lucio hili tuir isin nia hakarak. - Loron Domingo Lucio fila hósi uma kreda, liu kona nia kolega riku-nain ida ho naran Mario nia uma konsumu alkohol lanu, to'o uma duni sai Jenya ho nia oan nain-rua hósi uma. Jenya halai ho kalan bo'ot fali bá nia inan aman.

To'o uma Jenya dere odamatan ko'alia ho laran susar no matawen "Loke odamatan imi nia oan feto ne'ebé uluk imi hafolin ho animal no osan fila hikas ona mai, sente sedauk bosu, fa'an aumenta bá ema seluk" - Familia simu ho monok, ibun to'os atu ko'alia, hakuak metin Jenya ho nia oan nain-rua sira la'o tama bá uma laran.To'o uma laran Jenya ko'alia bá nia família, ema ne'ebé moris ho riku-soin mundu nia domin bá família mihis no ha'u la hatene oinsá! sira nia domin bá ema seluk.

****
Familia Jenya hein, Lucio ho nia familia atu ko'alia kona-bá labarik na'in-rua ne'ebé Jenya lori mai ho naran Anzario ho Ati. Maibé laiha familia ida mak hósi Lucio nia to'o iha sira hela fatin ne'ebé sira horik bá - Jenya hare familia nakonu ho hirus no husu bá família sira " Tansá! uluk hakesi ha'u ho ema riku laiha domin no kultura a'at ida Fetosan Umane ne'e ita tenke muda!". Familia tur ho nonok laiha liafuan atu ko'alia.

Loron bá loron, Jenya tur mesak-mesak hodi hanoin ha'u ho labarik na'in-rua nia  moris ne'e atu sai oinsá! no bá ne'ebé! Ha'u. Lia pedasuk ida ne'e nakfilak-án no sai hanesan we-matan moris ne'ebé sempre mosu no sulin iha Jenya nia hanoin, dalaruma halo nia lakon esperansa bá moris ne'ebé nakonu ho hamlaha .

Loron ida, Aktividade iha suku, hetan mós partisipasaun hósi ukun nain ho naran Maulambe, iha nia ko'alia hateten katak: Ukun ne'e hósi povu ne'ebé programa bá kuidadu labarik ne'e importante iha ukun agora. Jenya laran kontente, tanbá tempu besik Anzario ho Ati sei hetan tulun hósi estadu. - Aktividade remata, Jenya fila bá uma, liu dalan klo'ot, hasoru-malu ho Andi no ibun lais Andi hase: Imi-rua Lucio nia oan bo'ot ona no Lucio iha ne'ebé agora!

Hakfodak, Jenya hatan ho oin susar no lian neneik  katak: "Los ami oan mak nee, lalika husu Lucio tanba nia hare riku mundu nia importante liu ha'u ho labarik na'in-rua iha planeta rai". - ko'alia ho lia triste no susar, halo Andi neon namlele. Tanbá ema ne'ebé nia hadomin moris ho laran susar. Maibé ko'alia lebele kontinua, tanba Andi iha aktividade balun ne'ebé emergensia. Dalan ikus Andi husu Jenya nia identidade teknolojia no halo komunikasaun liu mensagem.

****
Komunikasaun Jenya ho Andi hahú hikas, maske ho neneik. maibé bebeik - kalan antes atu toba Jenya ho Andi  haknauk tempu manda mensagem bá-malu husu kona-bá sira kondisaun no aktividade loro-loron. - Madrugada tuku 3:00htl, mahowen turuk rai malirin, ema hotu sei toba. Andi ho Jenya kontaktu bá-malu ko'alia ho tempu ne'ebé kleur no hamosu hikas ai-knanoik antes kona-bá Konkordansia ne'ebé sira na'in-rua iha.

Rai loron, Imajinasaun Andi nia nakonu ho liafuan ikus ne'ebé Jenya hato'o, antes hamate telefone Katak: "Andi, ha'u Jenya ida agora, diferente ho tinan lima liu bá. Maske naran sei nafatin,Jenya. Buat ne'ebé ha'u presiza hósi Andy no ema seluk mak, keta hare ha'u to'o de'it iha status sosial núdar ema oan nain. Maibé hare no fihir to'o iha ha'u esensia núdar ema ne'ebé mai ho hanoin: Livre no Independente". Tanbá moris la homan-án ho livre no independente ne'e Explorasaun. Liafuan ne'e halo Andi husu ba nia-án rasik:

Se mak Jenya no Tansá Jenya nia  liafuan ikus ne'e dalawain mosu iha ha'u imajinasaun!

Mahusu rua ne'e halo Andi susar atu dukur iha tempu kalan no hala'o aktividade la iha konsentrasaun iha tempu loron. Loron sabadu dader, Andi liu bá nia kolega di'ak ho naran Santos, baibain sira toman bolu malu kámarada. Hatutan liafuan ikus ne'ebé Jenya koalia antes hamate telefone no mahusu rua ne'ebé mosu iha imajinasaun. -  Ho konesimentu klean Santos ko'alia bá Andi: Dahuluk, maluk  tenke komprende ho di'ak no klean feto hot-hotu ne'e ema, maibé Jenya feto ne'ebé hariku-án ho hanoin:  Livre no Independente. Daruak, imajinasaun dalawain homan-án ho hamnasa mihis no  liafuan ikus hósi Jenya mosu, tanba konkordansia ne'ebé imi na'in-rua iha, tinan lima bá kotuk sei iha valor. Dalaruma hanesan ne'ebá.Hatan hósi Andi ho lia neneik no matan nakonu ho duvidas.

Fila uma Andi hahú hare hikas nia realidade. Inklui mós dezeina domin namorada bá feto na'in rua ho naran diferente hanesan Jenya ho Tisia. - Tanbá prosesu Andi ho Tisia foin to'o iha hakbesik-án no laiha lia konkordansia. Ikus Andi deside fila-bá Jenya, Kontinua hikas domin ulun, futu lia hamutuk no ko'alia kona-bá nain-rua nia rezisténsia bá hari no materializa konkordansia tuir realidade ne'ebé iha. - "Ha'u simu hikas Jenya núdar ha'u  namorada, lahare bá nia pasadu. Maibé hare nia ema  ne'ebé iha konkordansia ho ha'u bá hari futuru Justu solidario iha ami no sosiedade". Lia pedasuk ne'e Andi hakerek hela iha  livru ki'ik ne'ebé beiala rai hela.

****
Andi Hasoru, wainhira Andi simu hikas Jenya núdar namorada, iha lia moruk barak Andi Hasoru no lia hirak ne'e hato'o hósi nia família rasik, vizinu no maluk sira ne'ebé tempu liu-bá sira fahe kontente ho triste hamutuk iha dalan ninin no halimar fatin. - Andi nafatin iha kbi'it no hanoin hasoru, tanbá  Andi iha fe'e bá buat ne'ebé nia halo ne'e Di'ak no Los .

 Ha'u no ami familia lakohi o bá lori hikas feto ne'ebé uluk, nakonu ho istória moruk no ha'u ne'e o nia Avo sira uluk hafolin ho animal barak no kalan dahuluk ho o nia apa, ema lia nain sira tur hamutuk ko'alia bá-malu rai hena mutin iha kama laran, atu nune'e bele hatene lolos, ha'u nia isin ne'e kalan dahuluk ho o nia Papa ka lae! se o mak lori feto ne'e mai ha'u koalia bá ema hotu katak o la'ós ha'u nia oan. Lia hósi Andi nia Mama, ko'alia ho hirus. - Andi hatan ho lia midar no hamnasa mihis bá nia mama no família seluk katak: Mama no Família,  Buat ne'ebé akontese iha tempu uluk ne'e núdar  toman no kultura tempu ne'ebá, agora ita tenke hanoin buat foun, tanbá tempu diferente. Hahalok uluk ne'ebé ohin mama ko'alia ne'e ema sei hakerek iha livru istória atu nune'e ami imi oan ho  beioan sira halo leitura no iha dezeina kona-bá toman no kultura tempu uluk liu bá. Sentimentu Domin ne'ebé Mama rai hela bá ha'u-án, momentu ha'u iha knotak to'o ohin loron, ne'e sentimentu ema nian, hanesan mós ha'u sentimentu domin no  konsiderasaun bá feto ho naran Jenya ne'e núdar ema, maske nia pasadu diferente ho feto seluk. Mama bele haklaken bá ema hotu katak ha'u la'ós mama nia oan. Maibé realidade  hakerek ha'u moris hósi mama nia knotak no knotak atan. 

Andi nia mama laiha lia atu hatan, hili dalan nonok husik Andi tur mesak ho nia Papa, alin feto no mane iha sala tur fatin. Ema hotu nonok ho tempu kleur, ho hakfodak Andi rona lia ko'alia hósi nia Papa ho neneik no lalais katak: Loron ohin, ha'u komprende oan nia hakarak no hanoin. Inklui hare hikas buat hotu ne'ebé akontese bá ami iha  tempu uluk liu bá, nakonu ho nakukun. Ha'u konkorda ho dalan ne'ebé oan hili, la'o bá ho kuidadu-án, fahe domin bá-malu tuir kbi'it naton ne'ebé ita iha. Kona-bá oan nia mama orsida mak ha'u ko'alia ho nia. Diak Papa, dalaruma mama sedauk komprende. Ko'alia hósi Andi.

Koalia kontinua, Andi hatutan nia akontesementu bá nia alin nain-ha'at: Momentu ha'u  tinan sei kiik tur iha Papa nia hitin leten, tanis husu riku mundu nia bá Papa, ho lia hamaus Papa hateten: " Surat tahan ne'ebá nakonu ho kores, Andi  hili kores ida ne'ebé, ha'u hatan, kores mean, Papa ko'alia hili korea mean ne'e sentidu brani no hasoru problema la liu dalan hases-án, maibé hasoru. Ha'u tanis mós lakon iha momentu ne'ebá. To'o ne'e sira ko'alia, kalan bo'ot bá dadaun ida-idak tama kuatu laran,toba.

Liu loron balun, Andi nia  maluk, hela Vizinu  ho naran Kabitan ho nia namorada, fo koñese malu bá família liu dalan kultura, inklui han hamutuk no hemu tua. Andi mós hola parte iha aktividade refere, ema barak husu bá Andi tansá fila hikas bá feto ne'ebé uluk, nakonu ho istória moruk, Andi sente mahusu ne'e hanesan ho nia Mama, tempu liu bá, nia hatan ho simples: " Ha'u simu Hikas Jenya, tanbá ami nain-rua iha konkordansia no ha'u konsidera nia núdar ema. Maske feto nia istória moruk diferente ho feto seluk. Vizinu ho maluk komprende Andi nia hanoin no hakarak, lia tutan hósi ida bá seluk.

****
Planu bá moris hamutuk, Liu mensagem Andi ho Jenya homan lia hamutuk atu bá hasoru Jenya nia família, ko'alia kona-bá prezensa ho pozisaun Andi nia bá Jenya ne'e núdar saida! no futuru mai ne'e sai oinsá! Dader rai hun mutin, Jenya hafanu-án hósi dukur, sai hósi kuatu laran tur hamutuk ho  Papa ko'alia: Mane kiak ne'ebé uluk imi lakohi ha'u atu halo relasaun domin, forma familia ho hau, sabadu dader ho nia familia sei to'o hikas fila-fali ita uma, ko'alia lia ho Papa no lia nain sira, tanbá nia simu hikas ha'u bá nia namorada, la hare bá ha'u status sosia núdar oan-nain. Di'ak orsida mak ha'u hato'o tuir bá, nonoi nia apa bo'ot no lia nain. Lia hatan hósi Jenya nia Aman.

Loron sabadu mai dadauk, Andi ho familia iha dalan, besik atu to'o Jenya nia uma, tempu besik familia hósi Andi nia to'o Jenya nia uma, simu malu  tuir lisan ne'ebé iha, ema barak hakfodak hare Andi mosu hikas bá dalarua, liuliu familia ho  Vizinu sira ne'ebé hela besik ho Jenya. - Nahe biti bo'ot núdar toman bá tur hamutuk ko'alia lia. Dahuluk. Lia na'in husu bá Jenya ho Andi, kona-bá prosesu domin ne'ebé sira iha ho karaterístika oinsá! sira rua hatan núdar namoradu/a ho karaterístika tulun malu, Respeita, Honestu, luta nsst. Daruak, lia nain sira  ko'alia tuir lia Fetosan ho Umane ho toman hafolin. Jenya hahú tur la hakmatek.

Familia hotu hakfodak, wainhira hare Jenya hamrik iha klaran ko'alia bá lia nain ho matawen no hirus hanesan: Lia nian no imi hotu ha'u respeitu, dala ita tan, ha'u la'ós sasán ne'ebé imi bele fa'an no troka ho animal. Tempu liu bá imi fa'an ha'u bá ema riku no tuir dalan Fetosan ho Umane, halo ha'u hela mesak ho labarik na'in-rua, riku no soin ne'e halo ema la moris ho domin. Kultura no lulik ne'e ita mak hakiak no hari, se ha'u ko'alia ne'e sala  klamar balun hósi beila sira hirus, bele hakotu ha'u i'is moris bá. Anzario ho Ati mós tanis hamutuk nia mama, lia makas Jenya ko'alia, Nonok imi rua, lia ne'ebé ha'u sei hanoin hetan hósi imi nia aman, hafoin atu husik hela ita nain-tolu: "O ne'e hanesan sasán ne'ebé ha'u sosa kotu, hela bá ho o nia oan nain-rua, ha'u bosan ona hare o. Familia hotu nonok no balun tanis wainhira rona lia susar refere hósi Jenya.

Lia nain sira labele kontinua ko'alia, tanba Jenya nervosu no hanoin sa'e makas, liu minutu balun monu no lori ba óspital halo tratamentu tuir dalan siénsia no sientífiku. Buat ne'ebé sira hameno bá malu iha nahe biti bo'ot nia laran hanesan: Hahú hósi ohin bá oin sira nain-rua bele la'o bá mai, kalan ne'ebá toba ne'ebá no kalan iha ne'e toba iha iha ne'e, uma rua ne'e nakfilak bá ida, inklui ema mós ida de'it.

****
Moris hamutuk, Jenya fila hikas hósi óspitál, La'o hamutuk ho Andi bá Andi nia uma, to'o iha ne'ebá sira rua ho labarik  la'o hósi uma bá uma no família ida bá seluk, atu nune'e familia hósi Andi  koñese Jenya. Dalan klaran Jenya dehan bá Andi:  Andi o la moe, wainhira lori la'o ha'u ho labarik nain rua bá koñese família. Ha'u sentimentu moe ne'e oho tinan naruk liu bá, José  prontu simu Maria no  sai Aman bá Jesus Kristu, tansá ha'u labele, Jenya. Koalia hósi Andi. 

Liafuan ne'e halo Jenya hanoin lakon, kontrola-án mihis la'o besik bá Andi, lolo liman bá knotak no hakuak metin Andi liu dalan ne'ebé sira hakat. La sente kolen sira to'o uma, komprementa malu ho familia tuir toman ne'ebé sira iha, tur hamutuk dale istória bá-malu,  Andi fo hatene bá família sira katak:  Labarik nain-rua ne'e la'ós ha'u oan rasik tuir legál no sertidaun batismu. Maibé ha'u kuidadu sira rua hanesan ha'u oan rasik. Tanbá tuir ema Teologia libertasaun sira hateten: molok o nia klamar tama bá lalehan hadia uluk o nia isin no hahalok iha mundu realidade. Di'ak ami tuir saida mak subrinu hakarak, importante mak buat ne'e Di'ak no Los. Koalia hósi Andi nia Tiu.

Rai hahú nakaras, sira fila bá uma, prepara hahán kalan, inklui fo han no kuidadu animal ne'ebé sira hakiak. -  Han kalan hotu, antes atu toba, sira nain-rua hetan vizita hósi vizinu mane ho naran Anonim, hala'o estudu iha Universidade Nasionál Timor Lorosa'e, habadak UNTL. Dale lia wain, inklui sira dale bá-malu atu hakerek karta bá ukun nain ne'ebé tempu liu-bá fó lia bosok bá Jenya ho populasaun sira katak:  Programa governu nia tau importánsia bá labarik kiik, liu-liu sira ne'ebé inan ho aman la'o soe hela bá-malu. Maibé to'o ohin loron laiha asaun bá programa refere. Aban mak ita hakerek, haruka bá ukun nain no halo publikasaun liu media sosial, rai kalan, ha'u fila bá uma deskansa.Koalia hósi Anonim.

Anonim hakat ain hósi dalan fila bá uma, Andi ho Jenya taka odamatan, sa'e bá kuartu laran toba tuir labarik nain rua, ko'alia bá-malu, kona-bá aktividade loron aban no planu bá buka tan labarik nain-rua nia alin. - Maibé liu konkordansia Andi dehan bá Jenya, husik, ita nia oan sira rua de'it, labele hetan tan, tanba mundu ne'e nakonu ho hamlaha no hamrok, inklui mós ukun nain palerma sira nia bosok. Jenya fila-án bá liman karuk, hateke Andi ho hamnasa mihis, Andi mós simu ho hakuak  no rein Jenya nia hasan, bisu-bisu bá Jenya nia tilun "Domin ne'ebé ha'u iha, labele sukat hósi númeru". Jenya mós hakuak metin Andi, Liman ha'at bo'ok-án, la'o bá mai, Sira rua nia faru la belit-án, iha isin-lolon, isin rua nakfilk bá ida, iha nonok laran, rona mak lia kolen hanesan ema kaer servisu todan no ko'alia bá-malu ita nain-rua mout iha lia domin no Romantismu.

****
Karta Bá Ukun Nain.

Ukun nain bosok ten, imi nia promesa furak ne'ebé uluk imi ko'alia bá ami ho lia furak no midar katak: imi nia programa tau importante bá labarik sira ne'ebé inan aman la'o hele malu ne'e to'o ne'ebé ona no bá se. 

Ukun nain lambe dor,  Kuidadu ho o  nanal ruin laiha. Tanba o nanal ne'e gosta lambe riku-nain nia ai-han ne'ebé midar no lakohi lambe kiak nia ai-han ne'ebé moruk.

Ukun nain malkriadu keta mai ho promesa falsu no temi le'et lia mamuk sira bá ami. Tanbá istória hatudu mai ita, tempu uluk liu bá liurai sira nia lia bosok ne'e hanesan tudik ne'ebé sona no hakanek Reinu nia fuan.

Ukun nain Traidor, o nia halo-án no fila kotuk bá o  promesa falsu ne'e sei halibur ema wain hodi hakilar ho lia forte katak: hamutuk ita hasoru.

Remata

Postingan populer dari blog ini

UKUN LIURAI

Diarió Agrikultura.